Ο τόπος μας

Τo Νευροκόπι Χθες και Σήμερα

To "Κάτω Νευροκόπι" είναι ένας δήμος στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Δράμας , στην Ελλάδα ενώ καλύπτει μια έκταση 872 χιλιάδες στρέμματα. Η πόλη του Κ. Νευροκοπίου δεσπόζει στον έφορο κάμπο του λεκανοπεδίου (γνωστός για την περίφημη πατάτα, τα γευστικότατα φασόλια του καθώς και τις χαμηλές θερμοκρασίες κατά τη χειμερινή περίοδο).

Ιστορική Αναδρομή

Το Κ. Νευροκόπι συστάθηκε αρχικά το 1919 ως κοινότητα Ζυρνόβου και στην συνέχεια το 1927 μετονομάστηκε σε Κ. Νευροκόπι. Σήμερα αποτελεί την έδρα του νέου διευρυμένου Δήμου καθώς παραδοσιακά ήταν το διοικητικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο του ευρύτερου λεκανοπεδίου και αριθμεί 2.158 κατοίκους. Ο πληθυσμός διαμοιράζεται σε γηγενείς και πρόσφυγες από τα παράλια του Εύξεινου Πόντου και τη Μικρά Ασία, που εγκαταστάθηκαν στα 1919-22.
Το όνομα Νευροκόπι, σύμφωνα με τον αρχιδιάκονο και ιεροκήρυκα της Μητροπόλεως Νευροκοπίου το 1900 Κώστα Χατζηδημητρίου , προήλθε από την επίδραση που έχει στα νεύρα το κλίμα της περιοχής (χαμηλές θερμοκρασίες το χειμώνα). Η πόλη του (Άνω) Νευροκοπίου πιθανόν αποτελεί τη συνέχεια της αρχαίας Νικόπολης παρά το Νέστο.
Στους λάτρεις της ιστορίας επισημαίνεται ότι στους προϊστορικούς χρόνους στη ευρύτερη περιοχή της Θάσου, του Παγγαίου όρους και του Φαλακρού όρους εντοπίζεται μεταλλευτικό κέντρο παραγωγής μόλυβδου. χαλκού, σιδήρου, χρυσού και αργύρου. Επιπλέον λόγος, το σπήλαιο του ποταμού Αγγίτη , λίγα χιλιόμετρα νοτιότερα από το Νευροκόπι, όπου έχουν βρεθεί ίχνη ανθρώπινης ζωής ηλικίας 30.000 ετών, ενώ ακόμα νοτιότερα και ανατολικά έχουν διασωθεί νεολιθικοί οικισμοί.
Στην περιοχή του Βώλακα τα ίχνη προϊστορικών κυνηγών από την παλαιολιθική εποχή (50.000-10.000 π.Χ.) αποτελούν μία από τις παλαιότερες μαρτυρίες για ανθρώπινες εγκαταστάσεις στη Δράμα. Νέα σημαντικά ευρήματα από τη ζωή των προϊστορικών ανθρώπων, τη 2η π.Χ. χιλιετία, έχουν έρθει στο φως κοντά στον Νέστο και στον Δεσπότη ποταμό.
Τύμβοι της Ύστερης Εποχής του Χαλκού βρέθηκαν στην Εξοχή και τους Ποταμούς, ενώ σε σπηλιά στα βόρεια των Ποταμών, στην αριστερή όχθη του Δεσπάτη , βρέθηκαν ευρήματα από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού μέχρι τη μεταβυζαντινή εποχή.
Από τη διακόσμηση των προϊστορικών αγγείων στους Ποταμούς και τη μεταγενέστερη κεραμική του 7°» π.Χ. αιώνα στη σπηλιά του Δεσπάτη συμπεραίνεται πως οι κάτοικοι είχαν σχέσεις τόσο με τη βαλκανική ενδοχώρα όσο και με εμπορικούς σταθμούς και πόλεις στα μακεδονικά και θρακικά παράλια. Η περιοχή κατοικήθηκε από Θράκες στους ιστορικούς χρόνους και βρισκόταν στα όρια της χώρας των Ηδωνών και των Οδομάντων, του « μαχιμωτάτου Θρακών έθνους» σύμφωνα με τον Αριστοφάνη.
Στα χρόνια του Φιλίππου αποτελούσε το ανατολικό όριο του μακεδονικού βασιλείου ανήκοντας πιθανόν στην επικράτεια της πόλης των Φίλιππων. Από τη ρωμαϊκή εποχή ανακαλύφθηκαν οικισμός στη Μικρομηλιά και εκτεταμένο νεκροταφείο στούς Ποταμούς, με αγγεία και νομίσματα του 1°" μ.Χ. αι. από τους Φιλίππους όπου εγκαταστάθηκαν βετεράνοι του ρωμαϊκού στρατού μετά την ιστορική μάχη του 42 μ.Χ.
Στους βυζαντινούς χρόνους γνωρίζουμε πως η περιοχή της Δράμας ήταν αγροτική και ανήκε σε μεγάλες γαιοκτησίες ή μετόχια μοναστηριών. Την επόμενη περίοδο οι Οθωμανοί κατέλαβαν ολόκληρη την περιοχή από το 1383 έως το 1912 και οι χριστιανοί κατέφυγαν στα ορεινά, όπως στο λεκανοπέδιο του Νευροκοπίου, για ασφάλεια. Σταδιακά εγκαταστάθηκαν μουσουλμάνοι κοντά σε χριστιανικούς οικισμούς και συγκροτήθηκε η επαρχία Νευροκοπίου. Αναπτύχθηκε μεγάλη υπαίθρια ζωαγορά στο Άνω Νευροκόπι (στο σημερινό Γκότσε Ντέλτσεφ) οπού ζούσαν πολλοί Έλληνες. Το πιο ισχυρό χτύπημα στους ορεινούς δρόμους της ενδοχώρας, όπως και στην υπαίθρια αγορά του Νευροκοπίου, προκάλεσαν τον 19° αι. η ανάπτυξη των θαλάσσιων και σιδηροδρομικών δικτύων και η έξαρση των εθνικών ανταγωνισμών.
Οι Βούλγαροι μετά το 1870 διεκδίκησαν ένα τμήμα της Μακεδονίας, με τη μακραίωνη ελληνική ιστορία, που κατοικούνταν αυτή την περίοδο από μια πολύγλωσση μάζα ανθρώπων, όπως στην ύπαιθρο βόρεια της Δράμας και μέχρι το Νευροκόπι. Ως αντίδραση συγκροτήθηκε το 1882 η τοπική μητρόπολη, ιδρύθηκαν ελληνικά σχολεία και δημιουργήθηκαν ελληνικές επιτροπές άμυνας για να αντιμετωπίσουν τις ένοπλες ομάδες.
Στο Κάτω Νευροκόπι διεξήχθη αγώνας ανάμεσα στους πατριαρχικούς και τους εξαρχικούς για τη διεκδίκηση του ναού του Αγίου Δημητρίου . Μέχρι το 1899 η θεία Λειτουργία ψαλλόταν για Έλληνες και Βουλγάρους στην ελληνική αλλά λόγω βουλγαρικών απαιτήσεων και επεισοδίων οι Τούρκοι έκλεισαν το ναό.
Το Πάσχα του 1901 οι Τούρκοι επέτρεψαν το άνοιγμα του ναού για να τελεστεί εναλλάξ η θεία Λειτουργία, αλλά το επόμενο Πάσχα ο ναός έκλεισε ξανά. Ένοπλες ομάδες εξαρχικών τρομοκρατούσαν τον Ελληνισμό της περιοχής, με αποτέλεσμα να κλείνουν οι ναοί και δολοφόνησαν τον Έλληνα δάσκαλο Θωμά Παπαγεωργίου. Τον Οκτώβριο του 1903 ο μητροπολίτης Δράμας Χρυσόστομος επισκέφτηκε το Κάτω Νευροκόπι και ναός άνοιξε ξανά για τους πατριαρχικούς και τους εξαρχικούς. αλλά την ήμερα της εορτής του Αγίου Δημητρίου 30 ένοπλοι εξαρχικοί συνέλαβαν ναό και δολοφονήσαν έξω από την κωμόπολη τους πατριαρχικούς επίτροπους του ναού, Ιωάννη Ζαφεφίου. Νικόλαο Γερμανό, το γιο του Γεώργιο και το δάσκαλο Κ. Χρηστίδη.
Τη νύχτα της παραμονής των Χριστουγέννων του 1906 300 εξαρχικοί περικύκλωσαν το Κάτω Νευροκόπι και σκορπίσανε για τρεις ώρες τον τρόμο στην κωμόπολη δολοφονώντας τους πατριαρχικούς προεστούς.
Το Κάτω Νευροκόπι απελευθερώθηκε από τμήματα της 7ης Μεραρχίας του Ελληνικού Στρατού στις 4 Ιουλίου 1913 και το Άνω Νευροκόπι στις 6 Ιουλίου, αλλά με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου (Ιούλιος 1913) αποδόθηκε στη Βουλγαρία.
Βούλγαροι κυρίως από τα χωριά του λεκανοπεδίου κοντά στα σύνορα καθώς και μουσουλμάνοι εγκατέλειψαν την περιοχή στην περίοδο 1920-1929, στο πλαίσιο των κρατικών συμφωνιών για την ανταλλαγή των πληθυσμών. Στη θέση τους εγκαταστάθηκαν ξεριζωμένοι Έλληνες από τον Πόντο, τη Μικρά Ασία και τη Θράκη.
Όσον αφορά στη σύγχρονη ιστορία, στα οχυρά της περιοχής έχουν δοθεί οι ξακουστές για τη σφοδρότητα και αμυντική δεινότητα των Δραμινών , μάχες με τον βουλγαρικό και στη συνέχεια με τον ναζιστικό στρατό.
Η περιοχή στο Β΄ παγκόσμιο πόλεμο υπήρξε θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων, αφού εδώ εκδηλώθηκε η επίθεση των γερμανικών στρατευμάτων εναντίον της Ελλάδας (σχέδιο «Μαρίτα»), στις 6 Απριλίου 1941.

Οχυρό Λύσσε

Μέγιστο ιστορικό μνημείο το οχυρό « Λίσσε », ορόσημο του ελληνικού πατριωτισμού και πείσματος. Τα ναζιστικά στρατεύματα δεν μπόρεσαν να ρίξουν την αμυντική γραμμή και αναγκάστηκαν να την παρακάμψουν, φτάνοντας στην Θεσσαλονίκη, μη κυριεύοντας τα οχυρά. Μετά την παράδοση της Θεσσαλονίκης, και μόνο τότε οι άντρες των οχυρών παραδόθηκαν. Τα γερμανικά στρατεύματα, τιμώντας την ανδρεία ων Ελλήνων αγωνιστών όχι μόνο δεν αιχμαλώτισαν και δεν σκότωσαν κανέναν αλλά παρατάχθηκαν κιόλας, προκειμένου να «επιθεωρηθούν» από τους Έλληνες στρατιώτες.
Ακολούθησαν, στη νέα κατοχή 1941-1944, βιαιότητες σε βάρος του ελληνικού στοιχείου, πυρπόληση οικισμών και μεταφορά πληθυσμών στο εσωτερικό της Βουλγαρίας όπως των κατοίκων του Παγονερίου, ακόμη και εποικισμός της περιοχής για να κάμψουν την ελληνική αντίσταση. Τις επόμενες δεκαετίες, ο πληθυσμός μειώθηκε δραστικά λόγω της μετανάστευσης στα αστικά κέντρα του εσωτερικού και του εξωτερικού κυρίως στη Γερμανία.

Το Νευροκόπι σήμερα.

Η. Επαρχία Κ. Νευροκοπίου που βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Δράμας, έχει έκταση 872 χιλιάδες στρέμματα και πληθυσμό 8.400 κατοίκων. Πρωτεύουσα είναι η ιστορική κωμόπολη του Κ. Νευροκοπίου που είναι και η έδρα του νέου Δήμου.
Η περιοχή είναι γνωστή σ' όλη την Ελλάδα για τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα και για τα φημισμένα αγροτικά προϊόντα της ( πατάτες, φασόλια Νευροκοπίου).
Όμως Νευροκόπι δεν είναι μόνο αυτά. Είναι και το Χιονοδρομικό Κέντρο του Φαλακρού, είναι ο παραδοσιακός οικισμός του Γρανίτη, είναι το ιστορικό Οχυρό Λίσε, είναι οι τεχνητές λίμνες των Λευκογείων και των Ποταμών, είναι οι πανέμορφες διαδρομές μέσα στα δάση, είναι οι παλιές εκκλησίες.
Όλη η Επαρχία χαρακτηρίζεται από το εξαίσιο φυσικό της περιβάλλον, με ελάχιστη μέχρι σήμερα ανθρώπινη επέμβαση, πλην των δύο τεχνητών λιμνών στις οποίες μάλιστα έχουν δημιουργηθεί ενδιαφέροντες υδροβιότοποι. Αυτή η φύση λοιπόν, περιμένει τον επισκέπτη για να τον ανταμείψει, δημιουργώντας του ξεχασμένα πια, για το σύγχρονο άνθρωπο των μεγαλουπόλεων και των αστικών κέντρων, συναισθήματα.
Η μικρή απόσταση από την Δράμα, αφού χρειάζεται μόνον μισή ώρα για το Νευροκόπι και άλλη μια ώρα για την μακρύτερη διαδρομή ( δάσος σημύδας στη Μικρομηλιά ), βοηθά έτσι ώστε η περιοχή να προσφέρει εύκολα στον επισκέπτη, εκείνο το είδος τουρισμού που ξεφεύγει από τα καθιερωμένα πλαίσια των θερινών διακοπών. Έτσι, αυτός που αποζητά τον περιηγητικό, φυσιολατρικό, χειμερινό και ορεινό τουρισμό είναι σίγουρο ότι θα ικανοποιηθεί πλήρως.
Δρόμος για το Κ. Νευροκόπι υπάρχει και από την πόλη των Σερρών, απ' όπου μετά από διαδρομή μιας ώρας σ' ένα ορεινό και δασώδες περιβάλλον ( άσφαλτος 60χιλ.), ο επισκέπτης φτάνει στο Κ. Νευροκόπι. Το επαρχιακό οδικό δίκτυο εξασφαλίζει άνετη και ασφαλή πρόσβαση σε όλα τα σημεία ενδιαφέροντος. Το εκτεταμένο δίκτυο δασικών μονοπατιών καθώς και το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε6 που διασχίζει κατά μήκος την Επαρχία, εξασφαλίζουν την απόλαυση του περιπατητή - περιηγητή και την άμεση επαφή του με μια φύση σε όλο της το μεγαλείο.
Από το 2000 λειτουργεί στη δίοδο Εξοχής, στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα μόλις 10 λεπτά από το Κ. Νευροκόπι, τελωνείο.